تربیت دینی کودکان چه لزومی دارد؟ (1)
برآنیم تا درطی دومقاله ، فواید این نوع تربیت ، سن مناسب برای تربیت دینی ، نقش زمان و مکان در تربیت دینی ، راه کارهای تثبیت آموزه های دینی ، روش القای غیر مستقیم در تربیت دینی و بی توجهی کودکان به آموزش های دینی را مورد بررسی قرار دهیم ؛ تا بتوانیم به سوال های شما والدین گرامی پاسخ شایسته ای بدهیم.
کودکی که با خدا آشنا است ، هیچ گاه احساس پوچی نمی کند و در جای جای زندگی اش تکیه گاه محکمی خواهد داشت و با همین تکیه گاه ، در برابر مشکلات استقامت می ورزد . اگر کودک ما تربیت دینی یابد ، برکاتش به خود او و دیگران خواهد رسید .
زمانی که برادران حضرت یوسف (ع) او را در چاه انداختند ، یوسف 9 ساله بود . وقتی کاروان از کنار چاه گذشت و یکی از کاروانیان یوسف را دید ، صدایش را بلند کرد و گفت : کاروانیان بایستید ! بیایید و به این کودک غریب و تنها کمک کنید . وقتی یوسف که تربیت شده ی دینی بود ، سخن او راشنید ، گفت : انسانی که با خدا است ، هیچ گاه غریب و تنها نیست.
برکت تربیت دینی کودک ، به والدین نیز می رسد . کودک تربیت شده دینی ، با والدین خود خوب رفتار می کند ؛ زیرا با قرآن آشنا است و قرآن می فرماید :
و لا تقل لهما اف.
به پدر و مادرت اف نگو.( اسراء ، 23).
تربیت یافته دینی ، سخنانی زیبا و پر محتوا برزبان جاری می سازد و سبب افتخار پدر و مادر و نزدیکان می شود . سید جمال الدین 10 ساله بود که با پدرش سید صفدر به تهران مسافرت کرد و در منزل مرحوم آقا سید صادق سنگلجی ، مجتهد معروف تهران سکنا گزید . آقا سید صادق ، رو به سید جمال 10 ساله کرد و فرمود : خوب ، سید جمال کوچک ! شما هم چیزی بگویید . سید گفت : چیز قابل عرضی ندارم . آقا فرمود : خوب چیزی قابل طول بگویید . سید بی درنگ گفت : چیزی که قابل طول است ، عمر شما است .
تربیت دینی کودکان ، در آخرت والدین هم اثر می گذارد . امام صادق (ع) از رسول گرامی اسلام (ص) نقل می کند که حضرت فرمود :
روزی حضرت عیسی (ع) از قبرستانی می گذشت و دید مرده ای را عذاب می کنند . سال بعد از همان قبرستان گذشت و متوجه شد که عذاب آن مرده برداشته شده است . از خداوند پرسید : قضیه چیست ؟ خداوند فرمود : فرزندی دارد که جاده ای را ترمیم کرد و یتیمی را پناه داد ؛ بدین سبب ، عذاب او را برداشتم .
نمونه ای دیگر از برکات تربیت دینی کودک برای آخرت پدر و مادر :
روزی رسول اکرم (ص) از قبرستان بقیع می گذشت و به یاران فرمود : بشتابید! در برگشت ، یاران خواستند با سرعت بگذرند ، حضرت فرمود : آرام بروید . در رفت ، مرده ای را عذاب می کردند و در بازگشت ، عذاب از او برداشته شد ؛ چرا که فرزندی دارد و در همین فرصت نزد معلم رفت و « بسم الله الرحمن الرحیم » را آموخت و خداوند به همین جهت ، عذاب را از پدر او برداشت.
در ادامه ی مقاله ، سن مناسب برای تربیت دینی و بهترین سن برای آموزش های دینی را مورد توجه قرار می دهیم :
بهترین زمان برای این امر ، دوران نونهالی است ؛ چرا که فطرت خداجوی نونهالان دست نخورده است و این ، کارِ مربی را بسیار ساده می کند . حضرت علی (ع) خطاب به فرزند بزرگوارش می فرماید :
فبادرتک بالادب قبل ان یقسو قلبک و یشتغل لبک.
من به تربیت تو پرداختم پیش از آن که دلت سخت ، و فکرت مشغول شود .( نهج البلاغه ، نامه 31)
قلب کودک ، چونان زمین خالی است که هر بذری را در آن بریزید ، رشد خواهد کرد :
قلب الحدث کالارض الخالیة ما القی فیها من شیء قبلته.( نهج البلاغه ، نامه 31)
مطلبی که در کودکی به انسان آموخته می شود ، گویا بر روی سنگ حک می شود و تا پایان عمر در ذهن او خواهد ماند .
معروف است که می گویند :
العلم فی الصغر کالنقش فی الحجر .
آموختن در کودکی ، به سان نقش بر روی سنگ است . ( علامه مجلسی ، مرآت العقول ، ج 4 ، ص 306).
نخستین آموزش ها پس از تولد آغاز می شود . اذان و اقامه در گوش راست و چپ نوزاد ، نخستین آموزه های دینی ( توحید ، نبوت، امامت و ...) را به کودک القاء می کند ؛ البته این آموزش مستقیم نیست ؛ اما در ضمیر ناخودآگاه او تاثیر خواهد داشت.
روزی ، خانمی فرانسوی ، تحت عمل جراحی قرار داشت . زمانی که تیغ جراح به عصبی از اعصاب مغز او رسید، در حالت بی هوشی مطلق ، شروع به خواندن سرودی آلمانی کرد . گروه جراحی شگفت زده شدند و شگفتی آنان زمانی فزونی یافت که پس از عمل جراحی فهمیدند آن خانم اصلا زبان آلمانی را فرا نگرفته است . پس از پژوهش هایی در این زمینه ، روشن شد که وقتی نوزاد بوده است ، سربازان آلمانی به فرانسه حمله کرده و وارد محل سکونت آن نوزاد شده و در آن هنگام ، سرود می خوانده اند و آن سرود ، در ضمیر ناخودآگاه وی نقش بسته است . ( محمد علی کریمی نیا، الگوهای تربیت کودکان و نوجوانان ).
بهتر است آموزش مستقیم ارزش های دینی را از 2 سالگی آغاز کنید ؛ زیرا حس مذهبی در کودک از این سن آغاز می شود . در ابتدا و به مرور ، صلوات بر محمد و آل محمد ، لا اله الا الله، حب نبی(ص)، حب اهل بیت (ع) ، تلاوت قرآن و خوبی و بدی ، وضو، نماز ، محرم و نامحرم و ... را به کودک بیاموزید.
توجه به موقعیت زمانی و مکانی خاص ، در تقویت روحیه دینی و آموزش ارزش ها بسیار مهم است . توصیه می کنیم برای القای آموزه های دینی ، از بهترین زمان ومناسب ترین مکان ها استفاده کنید . بهترین زمان ، زمان شادابی کودک است . هنگام خستگی ، خواب آلودگی، واضطراب کودک ، ارزش های دینی را به او القاء نکنید . القای ارزش ها در این موقعیت ها، نه تنها تثبیت نمی شود ، بلکه ممکن است مقاومت روانی کودک را نیز در پی داشته باشد .
نشانه های عدم آمادگی کودک را از آثار چهره ، رفتار و بهانه گیری هایش می توان فهمید . باید از زمانی استفاده کرد که دل او آمادگی داشته باشد .
زمان شادابی کودک ، وقتی است که به او هدیه ای می دهید ؛ به مسافرت ، پارک ،دریا ، جنگل ، کوه ، سینما ، و برای صرف غذا به رستوران می روید ، یا منزل جدید ، خودرو و وسایل مورد علاقه او را می خرید . در این موقعیت ها کودک بسیار خوشحال است .
آموزش ارزش ها ، باید با موقعیت های گوناگون تناسب داشته باشد ؛ برای مثال ، زمان هدیه دادن ، خرید خودرو یا منزل ، حضور در رستوران و ... . با آموزش شکر خداوند تناسب دارد .
زمان حضور در کوه و جنگل و دریا ، هنگامِ آموزش قدرت و عظمت خداوند است .
زمان مسافرت ، موقعیت خوبی برای دیداراز مکان های مقدس ، زیارتگاه ها ، مقبره ی بزرگان دینی و علمی ، شاعران و اندیشه وران وارسته است که والدین می توانند با ذکر جمله هایی کوتاه ، ارزش ها را به کودکان خود القاء کنند .
مثال : فرزند شما در درس هایش موفق بوده است و اکنون که کارنامه ی قبولی خود را آورده ، او را با جایزه ای مناسب تشویق می کنید . لحظه ای که هدیه را به او می دهید ، بهترین لحظات خود را می گذراند و آمادگی دارد که ارزش احترام به پدر و مادر را به او گوشزد کنید .
گاهی این سوال برایمان ایجاد می شود که اگر تمام این شرایط را مهیا کردیم و فرزندمان را به سمت مذهب علاقمند کردیم، برای تثبیت و تداوم آن چه باید کرد ؟ چه کارهایی باید انجام داد تا دین در ذهن و قلب فرزندانمان حک شود ؟
در مقاله ی بعد به این بحث خواهیم پرداخت .
ادامه دارد...
اخذ: تبیان
کلمات کلیدی:
